پیام‌رسان تلگرام (به انگلیسی: Telegram) یک سرویس پیام‌رسان متن‌باز چندسکویی مبتنی بر رایانش ابری[۷] است. کاربران تلگرام می‌توانند پیام‌ها، تصاویر، ویدئوها و اسناد (همهٔ انواع پرونده‌ها پشتیبانی می‌شود) خودویرانگر و رمزنگاری‌شده تبادل کنند. تلگرام رسماً برای اندروید، ویندوز فون و آی‌اواس[۸] (ازجمله تبلت‌ها و دستگاه‌های بدون وای-فای) در دسترس است. نرم‌افزارهای کلاینت غیررسمی برای نسخهٔ وب،[۹] نسخهٔ اواس ده، نسخهٔ لینوکس و یک کلاینت دسکتاپ ویندوز از توسعه‌دهنده‌های مستقل که از رابط برنامه‌نویسی نرم‌افزار تلگرام استفاده می‌کنند در دسترس هستند.[۱۰][۱۱] کاربران نرم‌افزار امکان تبادل پیام، عکس، ویدیو و فایل تا حجم ۱٫۵ گیگابایت را دارند.
تلگرام توسط دو برادر با نام‌های پاول دورف و نیکلای دورف به بازار آمد. پاول دورف برادر کوچک نیکلای دورف است و سازمان غیرانتفاعی کارآفرینی در آلمان دارد که پشتیبان مالی پروژه است. تلگرام توسط یک سازمان غیرانتفاعی آلمانی متعلق به کارآفرین و نیکوکار روس، پاول دورف، اداره می‌شود. تلگرام نسخهٔ کامپیوتر خود را نیز ارائه کرده که این امر سهولت دسترسی برنامه‌نویسان برای کدنویسی ربات‌ها را در تلگرام افزایش داده‌است.[۱۲]
معماری
پروتکل
پروتکل تازه‌ساخت MTProto توسط نیکلای دورف بر مبنای رمزنگاری ای‌ئی‌اس ۲۵۶ بیتی متقارن، رمزنگاری آراس‌ای ۲۰۴۸ و پروتکل تبادل کلید دیفی-هلمن است.
پروانه
همهٔ نرم‌افزارهای رسمی تلگرام (و چند نرم‌افزار غیررسمی) متن‌باز هستند.[۱۳] هرچند، نرم‌افزار سمت سرور تلگرام مالکیتی است. پاول دورف گفته است کد سرور نرم‌افزار آزاد نیست زیرا معماری تلگرام نیاز دارد دوباره طراحی شود تا به سرورهای مستقل اجازه دهد مانند یک اَبرِ تلگرام متحد کار کند.[۱۴]
امنیت
سازندگان تلگرام بر امنیت برنامه خود تأکید بسیاری دارند. در نوامبر سال ۲۰۱۴ یک جایزه سیصد هزار دلاری برای یافتن باگ بر روی تلگرام اعلام شد[۱۵] که خود نشان از اطمینان برنامه نویسان تلگرام دارد. این مسابقه در فوریه ۲۰۱۵ بدون برنده خاتمه یافت. در سال ۲۰۱۵ شرکت امنیتی غیرانتفاعی Electronic Frontier Foundation رتبه ۴ از ۷ را به بخش پیام رسان و رتبه ۷ از ۷ را به بخش secret chat این نرم‌افزار داد.
تلگرام در ایران
حکومت جمهوری اسلامی ایران بارها بحث فیلترینگ تلگرام را مورد بررسی قرار داد و همواره محدودیت‌هایی را برای دسترسی کاربران به آن اعمال کرده است به گونه‌ای که دسترسی کاربران به این پیام رسان همواره با اختلالات جدی مواجه می‌شده است.[۱۶][۱۷][۱۸][۱۹]
ادعای درخواست جاسوسی مقامات ایران و مسدود شدن تلگرام
پاول دوروف مدیر عامل سیستم پیام‌رسانی تلگرام می‌گوید که پس از رد درخواست همکاری مقام‌های ایران برای جاسوسی بر شهروندان این کشور، این شبکه برای ساعاتی در ایران مسدود اما فعلاً رفع فیلتر شده است.
او ساعاتی پس از اعلام خبر انسداد تلگرام در ایران گفت: «ایران فعلاً انسداد تلگرام را رفع کرده است. تا ببینیم فردا چه می‌شود.»
او همچنین گفت که ایران «در طول هفته گذشته نیمی از ترافیک تلگرام را متوقف کرد و امروز ما را برای دو ساعت به طور کامل مسدود کرد (همان زمان که خبر را اعلام کردیم) و حالا به نظر می‌رسد پس از انتشار خبر تصمیم گرفته باشند انسداد ما را بردارند.»
وی پیش بینی کرد که ایران فردا با ارائه توضیحی رسمی، انسداد را از سر خواهد گرفت.
او در پیام اولیه خود در مورد شروع انسداد نوشته بود: «مقام‌های ایرانی می‌خواهند از تلگرام برای جاسوسی از شهروندان خود استفاده کنند. ما نمی‌توانیم در این زمینه به آنها کمک کنیم و نخواهیم کرد.»[۲۰]
فراگیری تلگرام در ایران
بیش از ۸۰ درصد از کاربران تلگرام ایرانی هستند و آن ۲۰ درصد دیگر هم اکثراً ایرانیهای مقیم کشورهای دیگر هستند.[نیازمند منبع]
آمار دیگری نشان می‌دهد که اگر تعداد کاربران شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌ای گوشیهای موبایل را در نظر بگیریم، تعداد کاربران تلگرام به صورت جهانی کمتر از یک درصد تعداد کل کاربران شبکه‌های اجتماعی جهان است که این یک درصد هم تقریباً همه ایرانی هستند.[۲۱]
محتوای مجرمانه
به گفتهٔ مسئولان فضای مجازی ایران، بخش زیادی از محتوای تبادل شده در بستر تلگرام، «محتوای مجرمانه» است.
یکی از مهمترین فعالیتهایی که تلگرام در حال انجام آن است مخابره رمز در کشور ایران است که بر اساس قوانین جرائم رایانه‌ای، جرم محسوب می‌شود.[۲۱]
قوانین ایران برای تلگرام
مطابق مصوبه شورای عالی فضای مجازی به این شبکه اجتماعی ۱۲ ماه مهلت داده شده که سرورها را به ایران منتقل کنند.[۲۱]
فیلترینگ
دولت ایران در ادامهٔ فیلترینگ پیام رسان‌ها و شبکه‌های اجتماعی در ایران بارها دسترسی به پیام رسان تلگرام را با اختلال مواجه کرده است.
روز شنبه ۱۹ اردیبهشت ۱۳۹۴، شرکت مخابرات درخدمات اینترنتی خود سرویس پیام رسان تلگرام را در برخی از نقاط استان تهران و برخی استانها بدون اطلاع قبلی مسدود و از دسترس کاربران خود خارج کرد.[۲۲][۲۳] هر چند که این اختلال به صورت سراسری و فراگیر برای تمام کاربران اعمال نشده بود.[۲۴][۲۵]
تنها یک روز پس از اینکه تلگرام امکان برقراری تماس صوتی در این پیام رسان را فعال کرد، قابلیت برقراری تماس صوتی به طور کامل مسدود شد.[۲۶] پاول دورف در پاسخ به کاربرانی که علت انسداد تماس صوتی در ایران را از وی جویا شده بودند نوشت: «برای اینکه ارائه دهندگان خدمات اینترنت در ایران دوباره آن را فیلتر کردند».[۲۶] علت این مسدودسازی هزینه پایین تماس از این طریق و ضرر مالی ناشی به اپراتورها اعلام شده است که باعث شده اپراتورها (همراه اول) این امکان را مسدود کنند.[۲۷] هر چند که روابط عمومی ایرانسل اعلام کرد این اپراتور نقشی در اختلال ایجاد شده در تماس صوتی پیام رسان تلگرام ندارد.[۲۸] پس از اختلالات ایجاد شده توسط اپراتورهای تلفن همراه، با دستور قضایی این امکان به طور کامل فیلتر شد.[۲۹] این در حالیست که محمود واعظی، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات، با اشاره به راه‌اندازی تلگرام صوتی، تأکید کرده بود: این امر با مجوز وزارت ارتباطات انجام شده و اگر مشکلی در این زمینه وجود داشت، تلگرام صوتی راه‌اندازی نمی‌شد.[۳۰]
امکانات
گروه
گروه‌ها یکی از بخش‌های اصلی پیام رسان تلگرام هستند به طوری که کاربران می‌توانند با پیوستن به گروه‌ها به صورت چند طرفه با دیگران ارتباط برقرار کنند. گروه‌های اولیه قابلیت ۲۰۰ عضو را داشتند ولی بعدها تلگرام با انتشار آپدیت‌های جدیدتر قابلیت ارتقای گروه عادی به سوپر گروه و افزایش اعضا را از ۲۰۰ به ۵۰۰ و سپس به ۵۰۰۰ نفر را در دسترس همگان قرار داد. البته در آخرین آپدیت مدیران گروه‌ها می‌توانند پیام سنجاق شده (به انگلیسی: pinned posts) را در بالای گروه‌ها قرار دهند که از آن به اطلاعیه نیز نام برده می‌شود و از دیگر موارد می‌توان به اضافه شدن قابلیت انتخاب شناسه برای گروه‌ها و ساخت گروه‌های عمومی اشاره کرد که قابلیت جستجوی گروه‌ها بر اساس شناسه را برای کاربران فراهم می‌کند.[۳۱]
کانال
کانال امکان جدیدی است که در تلگرام اضافه شده است. کانال تلگرام مسیر یک طرفه‌ای است که فقط ادمین می‌تواند در آن پستهای دلخواه را برای اعضای کانال منتشر کند و سایر اعضا امکان اضافه کردن پست در آن را ندارند.[۳۲]
ربات
ربات‌ها، ویژگی‌ای هستند که توسط تلگرام ارائه می‌شود. کاربران به وسیله ربات‌ها می‌توانند قابلیت‌های نرم‌افزار را چند برابر کنند. توسط ربات‌ها کاربران می‌توانند اتصالی را بین وبسایت‌های خبری شان و هستهٔ اصلی تلگرام توسط api تلگرام ایجاد نمایند تا از این طریق اخبار را به صورت مستقیم به ربات شان بیفزایند.[۳۳] ربات‌ها همچنین قابلیت‌های فراوان دیگری نیز دارند از جمله؛ جستجوی تصاویر، فیلم‌ها، اسناد، گیف‌ها و … - سرگرمی (بازی، لطیفه، داستان و…) - ترجمه - و غیره
انتقادها
در ماه نوامبر ۲۰۱۵ تلگرام حساب ۷۸ کاربر شخصی و کانال را به علت همکاری با داعش مسدود و اعلام کرد که از این به بعد امکاناتی در اختیار کاربران قرار خواهد داد تا اینگونه کاربران مشکوک را اعلام کنند؛ ولی از قرار معلوم داعش هنوز در این شبکه فعال است.[۳۴][۳۵] سرورهای شبکه تلگرام گاهی چند بار در هفته مشکل پیدا می‌کنند و کاربرها در اروپا، خاور میانه و آفریقای شمالی تا چندین ساعت متوالی به شبکه دسترسی ندارند. این شبکه بارها قول داده است که این وضعیت را تغییر دهد ولی پیشرفتی محسوسی در این مورد مشاهده نشده[۳۶]. کاربران به دفعات مشاهده کرده‌اند که ضمن فوروارد کردن یک پیام از طریق علامت گذاری، تلگرام اشتباهاً یک یا دو پیام دیگر را نیز اضافه به گیرنده فوروارد می‌کند و این می‌تواند در رابطه با محتوی برای فرستنده عامل شرمساری گردد. همچنین بارها دیده شده که حساسیت بخش تاچ اسکرین در تلگرام دچار نوسان شده و با لمس یک نام (کانتکت) پرونده شخص دیگری باز می‌شود و کاربر ندانسته پیامی ارسال می‌کند که این نیز می‌تواند مشکل‌هایی را برای فرستنده به بار بیاوردمنبع: ویکیپدیا
